Kinh tế xanh là gì? Nguyên tắc, thực trạng và tác động

Khi chúng ta ngày càng tìm cách cân bằng tăng trưởng kinh tế với sự bền vững về môi trường, khái niệm nền kinh tế xanh đang trở nên cần thiết. Thuật ngữ này đặc biệt phù hợp trong xã hội ngày nay khi chúng ta phải đối mặt với những thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên.

Kinh tế xanh là gì?

Liên hợp quốc định nghĩa nền kinh tế xanh (green economy) là “nền kinh tế ít carbon, tiết kiệm tài nguyên và hòa nhập xã hội. Trong nền kinh tế xanh, tăng trưởng việc làm và thu nhập được thúc đẩy bởi đầu tư công và tư nhân vào các hoạt động kinh tế, cơ sở hạ tầng, tài sản cho phép giảm lượng khí thải carbon và ô nhiễm, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, tài nguyên cũng như ngăn ngừa mất đa dạng sinh học và các dịch vụ hệ sinh thái.”

Nền kinh tế xanh là một khuôn khổ kinh tế lồng ghép các vấn đề về môi trường và tính bền vững vào tăng trưởng kinh tế. Nó nhằm mục đích tạo ra sự phát triển kinh tế và tạo việc làm đồng thời đảm bảo con người không làm cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên của hành tinh – vốn rất cần thiết cho sự sống còn của chúng ta. Cách tiếp cận này tập trung vào việc giảm thiểu rủi ro môi trường và sự khan hiếm sinh thái.

Không giống như các mô hình kinh tế truyền thống thường ưu tiên tăng trưởng kinh tế trước mắt mà không quan tâm đến môi trường, nền kinh tế xanh nhấn mạnh việc sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên. Các mô hình truyền thống có xu hướng coi thường những hậu quả lâu dài của việc cạn kiệt tài nguyên và suy thoái môi trường. Ngược lại, nền kinh tế xanh tìm kiếm sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và tính bền vững sinh thái, thừa nhận tính chất hữu hạn của các nguồn tài nguyên trên hành tinh chúng ta.

Nguồn gốc khái niệm nền kinh tế xanh

Thuật ngữ nền kinh tế xanh lần đầu tiên được giới thiệu của các nhà kinh tế môi trường trong báo cáo năm 1989 của Chính phủ Anh: “Blueprint for a Green Economy”. Báo cáo này tập trung vào việc xác định sự phát triển bền vững và những tác động của nó đối với tiến bộ kinh tế và chính sách.

Sau đó, các tác giả đã mở rộng khái niệm này trong hai báo cáo tiếp theo, “Kế hoạch chi tiết 2: Xanh hóa nền kinh tế thế giới” (1991) và ”Kế hoạch chi tiết 3: Đo lường sự phát triển bền vững” (1994). Những báo cáo này đã mở rộng phạm vi từ chính sách môi trường đến các thách thức kinh tế toàn cầu như biến đổi khí hậu và mất mát tài nguyên, dựa trên nghiên cứu hàng thập kỷ về kinh tế môi trường.

Tuy nhiên, phải đến năm 2008, thuật ngữ này mới có ý nghĩa trên toàn cầu. Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) đã thúc đẩy các gói kích thích xanh, truyền cảm hứng cho các chính phủ đưa các sáng kiến ​​xanh vào kế hoạch phục hồi kinh tế của họ.

Vào tháng 10 năm 2008, UNEP Sáng kiến ​​Kinh tế Xanh đã được đưa ra, củng cố thêm tính liên quan của khái niệm này. Là một phần của sáng kiến ​​này, một trong những tác giả của ”Kế hoạch chi tiết” ban đầu đã được yêu cầu chuẩn bị một báo cáo phác thảo các chính sách phục hồi kinh tế đồng thời nâng cao tính bền vững toàn cầu, báo cáo này được gọi là “A Global Green New Deal” (2009). 

Khái niệm nền kinh tế xanh đã thu hút được sự chú ý của quốc tế nhiều hơn nữa vào năm 2010 khi Global Ministerial Environment Forum của UNEP công nhận tiềm năng của nó trong việc giải quyết các thách thức toàn cầu. Cùng năm đó, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã chỉ định nền kinh tế xanh là chủ đề trọng tâm của Hội nghị Rio+20 2012, dẫn đến những cuộc thảo luận quan trọng về chủ đề này và làm mới lại mối quan tâm trong lĩnh vực nghiên cứu này.

Mối quan tâm nghiên cứu mới này đã dẫn đến việc xuất bản Báo cáo năm 2011 của UNEP Báo cáo kinh tế xanh, đưa ra một định nghĩa thực tế về nền kinh tế xanh, được nhiều tổ chức nghiên cứu và cơ quan thương mại hỗ trợ. Giai đoạn này cũng chứng kiến ​​nhiều cơ quan của Liên hợp quốc, các tổ chức phi chính phủ và các đối tác tiếp tục khám phá và thúc đẩy khái niệm nền kinh tế xanh, thiết lập các nguyên tắc hướng dẫn và đánh giá lợi ích cũng như rủi ro của nó.

Đặc điểm của nền kinh tế xanh

Nền kinh tế xanh mang tính tham vọng. Bốn đặc điểm dưới đây là những yếu tố cần thiết nếu thế giới chuyển sang các thỏa thuận kinh tế thân thiện với môi trường hơn trong tương lai:

1. Các phương án giao thông sạch
2. Tiêu chuẩn công trình xanh
3. Nguồn năng lượng tái tạo
4. Quản lý tài nguyên bền vững

Các phương án giao thông sạch

Các chính sách kinh tế xanh đặt ra yêu cầu tối đa hóa hiệu quả sử dụng tài nguyên trong tất cả các lĩnh vực, bao gồm cả lĩnh vực giao thông vận tải. Máy bay, tàu hỏa, xe buýt, ô tô cá nhân và các hình thức vận chuyển khác phải sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo ít tác động đến môi trường hơn nhiên liệu hóa thạch.

Tiêu chuẩn công trình xanh

Kiến trúc và xây dựng bền vững là một cách quan trọng khác để đạt được hiệu quả sử dụng năng lượng và ổn định môi trường. Ngoài ra, ở cấp độ kinh tế, việc phát triển các tòa nhà mới như thế này có thể kích thích toàn bộ nền kinh tế.

Nguồn năng lượng tái tạo

Năng lượng sạch có lẽ là nguồn tài nguyên đặc trưng cần thiết để đạt được nền kinh tế xanh. Ngoài việc cung cấp năng lượng cho giao thông vận tải thông qua năng lượng tái tạo, các tập đoàn cũng cần phải đại tu quy trình sản xuất và sản xuất của mình để sử dụng nguồn nhiên liệu bền vững hơn.

Quản lý tài nguyên bền vững

Trong nền kinh tế xanh, mọi người luôn cảnh giác với chất thải để giảm thiểu tối đa. Bằng cách tái chế tài nguyên và hướng tới sự bền vững tối đa, các chủ thể kinh tế đều có thể góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh thực sự với tầm nhìn hướng tới tương lai.

5 Nguyên tắc của nền kinh tế xanh

Theo Green Economy Coalition, nền kinh tế xanh là tầm nhìn mang lại sự thịnh vượng cho tất cả mọi người trong giới hạn sinh thái của hành tinh. Nó tuân theo năm nguyên tắc chính, mỗi nguyên tắc đều dựa trên các tiền lệ quan trọng trong chính sách quốc tế và cùng nhau có thể định hướng cải cách kinh tế trong các bối cảnh khác nhau.

1. Nguyên tắc an sinh
2. Nguyên tắc công bằng
3. Nguyên tắc ranh giới hành tinh
4. Nguyên tắc hiệu quả và đầy đủ
5. Nguyên tắc quản trị tốt

Nguyên tắc an sinh

Nền kinh tế xanh cho phép tất cả mọi người tạo ra và tận hưởng sự thịnh vượng.

• Nền kinh tế xanh lấy con người làm trung tâm, mục đích của nó là tạo ra sự thịnh vượng chung và thực sự.

• Nó tập trung vào việc gia tăng sự giàu có hỗ trợ phúc lợi. Sự giàu có này không chỉ đơn thuần là tài chính mà còn bao gồm đầy đủ các nguồn vốn con người, xã hội, vật chất và tự nhiên.

• Ưu tiên đầu tư và tiếp cận các hệ thống tự nhiên bền vững, cơ sở hạ tầng, kiến ​​thức và giáo dục cần thiết để tất cả mọi người phát triển thịnh vượng.

• Mang lại cơ hội cho sinh kế xanh và bền vững, doanh nghiệp và việc làm.

• Được xây dựng trên hành động tập thể vì lợi ích công cộng nhưng vẫn dựa trên sự lựa chọn của cá nhân.

Nguyên tắc công bằng

Nền kinh tế xanh thúc đẩy sự công bằng trong và giữa các thế hệ.

• Nền kinh tế xanh mang tính bao trùm và không phân biệt đối xử. Nó chia sẻ việc ra quyết định, lợi ích và chi phí một cách công bằng; tránh sự phân biệt giữa giới thượng lưu và các tầng lớp khác; và đặc biệt là hỗ trợ trao quyền cho phụ nữ.

• Thúc đẩy sự phân bổ công bằng, giảm sự chênh lệch giữa các tầng lớp với nhau, đồng thời cung cấp đủ không gian cho động vật hoang dã và vùng hoang dã sinh sống.

• Tầm nhìn dài hạn về nền kinh tế, tạo ra sự dồi dào khả năng phục hồi phục vụ lợi ích của các công dân tương lai, đồng thời hành động khẩn cấp để giải quyết tình trạng nghèo đói và bất công đa chiều ngày nay.

• Dựa trên sự đoàn kết và công bằng xã hội, tăng cường lòng tin và các mối quan hệ xã hội, đồng thời hỗ trợ nhân quyền, quyền của người lao động, người dân bản địa và dân tộc thiểu số cũng như quyền phát triển bền vững.

• Thúc đẩy trao quyền cho các MSME (Doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa), doanh nghiệp xã hội và sinh kế bền vững.

• Tìm kiếm một quá trình chuyển đổi nhanh chóng, công bằng và trang trải chi phí – không để ai bị bỏ lại phía sau, tạo điều kiện cho các nhóm dễ bị tổn thương trở thành tác nhân của quá trình chuyển đổi trong bảo trợ xã hội và đào tạo lại kỹ năng.

Nguyên tắc ranh giới hành tinh

Nền kinh tế xanh bảo vệ, phục hồi và đầu tư vào thiên nhiên.

• Nền kinh tế xanh bao trùm và nuôi dưỡng các giá trị đa dạng của thiên nhiên, các giá trị chức năng của việc cung cấp hàng hóa/ dịch vụ làm nền tảng cho nền kinh tế, các giá trị văn hóa của thiên nhiên làm nền tảng cho xã hội và các giá trị sinh thái của thiên nhiên làm nền tảng cho toàn bộ cuộc sống.

• Thừa nhận khả năng thay thế hạn chế của vốn tự nhiên bằng các vốn khác, áp dụng nguyên tắc phòng ngừa để tránh mất vốn tự nhiên quan trọng và vi phạm các giới hạn sinh thái.

• Đầu tư vào việc bảo vệ, phát triển và khôi phục đa dạng sinh học, đất, nước, không khí và các hệ thống tự nhiên.

• Đó là sự đổi mới trong việc quản lý các hệ thống tự nhiên, dựa trên các đặc tính của chúng như tính tuần hoàn và phù hợp với sinh kế của cộng đồng địa phương dựa trên đa dạng sinh học và hệ thống tự nhiên.

Nguyên tắc hiệu quả và đầy đủ

Nền kinh tế xanh hướng tới hỗ trợ sản xuất và tiêu dùng bền vững.

• Nền kinh tế ít carbon, bảo tồn tài nguyên, đa dạng và tuần hoàn. Nó bao gồm các mô hình phát triển kinh tế mới nhằm giải quyết thách thức xây dựng sự thịnh vượng trong ranh giới hành tinh.

• Nó thừa nhận rằng phải có một sự thay đổi toàn cầu đáng kể để hạn chế tiêu thụ tài nguyên thiên nhiên ở mức bền vững về mặt vật lý nếu chúng ta muốn duy trì trong ranh giới hành tinh.

• Nó điều chỉnh giá cả, trợ cấp và ưu đãi với chi phí thực sự mà xã hội phải gánh chịu, thông qua các cơ chế trong đó người gây ô nhiễm phải trả tiền và/hoặc nơi lợi ích được tích lũy cho những người mang lại kết quả xanh toàn diện.

Nguyên tắc quản trị tốt

Nền kinh tế xanh được định hướng bởi các thể chế tích hợp, có trách nhiệm và linh hoạt.

• Một nền kinh tế xanh bao trùm dựa trên bằng chứng – các chuẩn mực và thể chế của nó mang tính liên ngành, triển khai cả khoa học và kinh tế đúng đắn cùng với kiến ​​thức địa phương cho chiến lược thích ứng.

• Nó được hỗ trợ bởi các tổ chức được tích hợp, hợp tác và gắn kết – theo chiều ngang giữa các ngành và theo chiều dọc giữa các cấp quản trị. Đồng thời có đủ năng lực để đáp ứng vai trò tương ứng của họ theo những cách hiệu quả, năng suất và có trách nhiệm

• Đòi hỏi sự tham gia của công chúng, sự đồng ý trước, tính minh bạch, trách nhiệm dân chủ và quyền tự do khỏi các lợi ích được đảm bảo trong tất cả các tổ chức, xã hội công cộng, tư nhân và dân sự, để sự lãnh đạo sáng suốt được bổ sung bởi nhu cầu xã hội.

• Thúc đẩy việc ra quyết định được phân cấp cho các nền kinh tế địa phương và quản lý các hệ thống tự nhiên trong khi duy trì các tiêu chuẩn, thủ tục và hệ thống tuân thủ chung, tập trung mạnh mẽ.

• Xây dựng một hệ thống tài chính với mục đích mang lại phúc lợi và sự bền vững, được thiết lập theo những cách phục vụ an toàn cho lợi ích của xã hội.

Vai trò của kinh tế xanh

1. Khuyến khích phát triển bền vững hơn
2. Giúp chống lại biến đổi khí hậu
3. Cải thiện hệ sinh thái
4. Tăng cường công bằng

Khuyến khích phát triển bền vững hơn

Kinh tế xanh đặt nền tảng và đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Để đạt được tính bền vững, các thực thể kinh tế phải sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách có trách nhiệm, chú ý đến việc tái chế khả năng sử dụng của chúng. Điều này đảm bảo cả thế hệ hiện tại và tương lai đều có thể hưởng lợi từ tài nguyên thiên nhiên trong khi vẫn là những người quản lý tốt trái đất.

Nền kinh tế xanh thừa nhận rằng tăng trưởng và phát triển kinh tế bền vững diễn ra thông qua việc sử dụng và bảo vệ hiệu quả, có trách nhiệm các hệ sinh thái và tài nguyên thiên nhiên, để chúng có thể tiếp tục cung cấp tài nguyên, môi trường và khí hậu cho sự thịnh vượng và nền kinh tế của chúng ta.

Nền kinh tế xanh tìm cách tách rời việc sử dụng tài nguyên không bền vững, phát thải khí nhà kính và tác động tiêu cực đến môi trường khỏi tăng trưởng kinh tế, cho phép tăng trưởng và phát triển kinh tế được theo đuổi một cách công bằng, toàn diện về mặt xã hội.

Giúp chống lại biến đổi khí hậu

Bằng cách thúc đẩy nền kinh tế theo hướng xanh hơn, các chính phủ và khu vực tư nhân cùng hợp tác để giảm thiểu biến đổi khí hậu một cách hiệu quả. Thông qua việc giảm lượng khí thải carbon trong cả sản xuất và vận chuyển, người ta hy vọng dân số trái đất có thể tránh được nhiều tác động tồi tệ nhất của sự nóng lên toàn cầu do con người gây ra.

Cải thiện hệ sinh thái

Khi các chính phủ, doanh nghiệp kiên quyết đưa các biện pháp bảo vệ môi trường vào bất kỳ hoạt động kinh tế nào, đều sẽ giúp bảo vệ đa dạng sinh học trong các hệ sinh thái trên khắp hành tinh. Các dịch vụ hệ sinh thái hiệu quả giúp duy trì sự sống của con người, động vật và thực vật ở mức độ bình đẳng, tất cả đều cần thiết để duy trì nền kinh tế tiếp tục phát triển.

Tăng cường công bằng

Tài chính xanh và phát triển kinh tế tìm cách đảm bảo kết quả công bằng cho tất cả mọi người trong cộng đồng toàn cầu. Thay vì đặt gánh nặng chủ yếu lên các nước đang phát triển, các nhà kinh tế xanh khẳng định các nước công nghiệp nên gánh vác phần lớn gánh nặng để thực hiện quá trình chuyển đổi kinh tế và năng lượng sang các công nghệ xanh hơn. Điều này cho phép cộng đồng quốc tế theo đuổi mục tiêu xóa đói giảm nghèo cùng lúc với các sáng kiến ​​môi trường truyền thống hơn.

Nền kinh tế xanh là một nền kinh tế kiên cường, có khả năng chống chọi và giảm thiểu tác động của nhiều thách thức và căng thẳng khác nhau có thể phát sinh. Bằng cách giảm thiểu hoặc loại bỏ các hoạt động kinh tế gây tổn hại đến sức khỏe con người và môi trường, nền kinh tế xanh mang lại chất lượng cuộc sống tốt hơn cho người dân và hỗ trợ hoạt động thương mại, kinh tế.

Những thách thức của nền kinh tế xanh

1. Những thách thức tài chính
2. Rào cản chính trị và chính sách
3. Rào cản công nghệ
4. Những lời chỉ trích và hạn chế

Những thách thức tài chính

Một trong những thách thức chính trong việc thực hiện nền kinh tế xanh là khía cạnh tài chính. Việc chuyển đổi từ ngành truyền thống sang ngành xanh thường đòi hỏi đầu tư đáng kể vào công nghệ và cơ sở hạ tầng mới. Đối với các nước đang phát triển, đây có thể là một trở ngại lớn do nguồn tài chính hạn chế. Hơn nữa, sự chuyển đổi này còn có thể dẫn đến mất việc làm trong thời gian ngắn trong các ngành công nghiệp truyền thống, tạo ra căng thẳng kinh tế.

Rào cản chính trị và chính sách

Về mặt chính trị, quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh có thể gặp nhiều thách thức do sự phản kháng từ các ngành công nghiệp lâu đời phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch. Những ngành này thường có ảnh hưởng chính trị đáng kể, có thể làm chậm quá trình áp dụng các chính sách xanh. 

Ngoài ra, việc thiếu các chính sách nhất quán giữa các khu vực có thể cản trở tiến trình toàn cầu hướng tới nền kinh tế xanh. Ví dụ, các quy định và tiêu chuẩn môi trường khác nhau có thể tạo ra sự phức tạp cho các công ty đa quốc gia và thương mại quốc tế.

Rào cản công nghệ

Về mặt công nghệ, mặc dù những tiến bộ đang được thực hiện nhưng vẫn cần có sự phát triển đáng kể trong các lĩnh vực như lưu trữ và sử dụng năng lượng hiệu quả. Chi phí cao và giai đoạn đầu của một số công nghệ xanh có thể hạn chế việc áp dụng chúng, đặc biệt là trong các lĩnh vực mà nhiên liệu hóa thạch tiếp tục có hiệu quả kinh tế cao hơn.

Những lời chỉ trích và hạn chế

Khái niệm nền kinh tế xanh cũng vấp phải những chỉ trích và hạn chế. Một số người cho rằng nó không giải quyết được vấn đề cơ bản của tình trạng tiêu dùng quá mức và nó chỉ đơn giản là “làm sạch” tăng trưởng kinh tế mà không tạo ra những thay đổi đáng kể đối với mô hình tiêu dùng. Những người khác chỉ ra rằng việc tập trung vào các giải pháp dựa trên thị trường có thể không đủ để giải quyết các cuộc khủng hoảng môi trường và có thể cần phải có những thay đổi căn bản hơn trong hệ thống kinh tế và xã hội của chúng ta.

Thực trạng phát triển nền kinh tế xanh tại Việt Nam giai đoạn 2010 – 2020

Trong mục tiêu hướng đến năm 2030, Việt Nam về cơ bản trở thành một nền công nghiệp hiện đại, cùng với việc thúc đẩy những ngành công nghiệp có khả năng cạnh tranh toàn cầu và tích hợp sâu vào chuỗi giá trị quốc tế. Tuy nhiên, áp lực về môi trường và tài nguyên thiên nhiên đang ngày càng tăng lên.

Do đó, việc phát triển kinh tế xanh trở thành xu thế tất yếu và cấp bách. Mục tiêu là đảm bảo hiện đại hóa nền kinh tế đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững, đặc biệt là trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Việc nghiên cứu và đánh giá đúng mức về tác động của biến đổi khí hậu cũng như giảm thiểu suy thoái môi trường và tăng cường khả năng chống chịu, thích ứng với biến đổi khí hậu là cực kỳ quan trọng và cấp bách.

Nghị quyết của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã khẳng định chủ trương “phát triển nhanh và bền vững” cùng với việc đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh. Điều này bao gồm việc thúc đẩy sự đổi mới trong mô hình tăng trưởng kinh tế, tăng cường quản lý và sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả và bền vững, cũng như bảo vệ môi trường sống và sức khỏe của nhân dân. Đồng thời cam kết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường và xây dựng một nền kinh tế xanh, tuần hoàn và thân thiện với môi trường.

Sau quá trình triển khai Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng Xanh giai đoạn 2011 – 2020 và tầm nhìn đến năm 2050, một số thành tựu đáng chú ý đã được ghi nhận, đặc biệt là trong việc xây dựng thể chế, tăng cường nhận thức và thực hiện các biện pháp cụ thể.

Đến năm 2018, đã có 7 bộ ban hành Kế hoạch hành động Tăng trưởng Xanh; 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã phát triển và thực hiện Kế hoạch hành động Tăng trưởng Xanh cấp tỉnh, thành phố. Các nỗ lực tập trung vào một số lĩnh vực và ngành công nghiệp chủ chốt, nhằm tăng cường giá trị gia tăng với hiệu suất cao theo hướng phát triển kinh tế xanh.

Song đó vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, nhận thức về kinh tế xanh còn nhiều vấn đề chưa được rõ ràng và cần tiếp tục nghiên cứu, phổ biến kiến thức trong xã hội, từ cấp lãnh đạo cho đến các doanh nghiệp và cộng đồng. Theo đánh giá của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đến cuối năm 2018, chỉ có 7 bộ, ngành và 34/63 tỉnh, thành phố đã ban hành kế hoạch thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh.

Nguồn lực để triển khai các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế xanh và bền vững vẫn chưa được định rõ, trong đó, các dự án liên quan đến phát triển kinh tế xanh còn phụ thuộc vào sự hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế. Bên cạnh đó, việc thu hút vốn đầu tư vào các dự án xanh cũng gặp nhiều khó khăn do mức độ hấp dẫn với các nhà đầu tư vẫn chưa cao, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thế giới chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của đại dịch Covid-19.

Tác động của kinh tế xanh đến nền kinh tế Việt Nam

Nhân loại phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng trong những thập kỷ tới: biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học, bất bình đẳng ngày càng tăng,… Những cuộc khủng hoảng toàn cầu mang tính hệ thống này không thể được giải quyết một cách riêng lẻ, bởi vì chúng đều có mối liên hệ với nhau.

Trong hành trình 10 năm triển khai kinh tế xanh, cùng sự chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, việc phát triển nền kinh tế xanh đã có những tác động tích cực đến nền kinh tế Việt Nam. Cơ cấu lao động nước ta cũng có xu hướng chuyển dịch theo hướng phi nông nghiệp, phù hợp với mục tiêu xanh hóa nền kinh tế. Một số tác động của nền kinh tế xanh đến nền kinh tế Việt Nam như sau:

• Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế: Tạo ra các ngành công nghiệp mới và cơ hội việc làm, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, nông nghiệp xanh, du lịch sinh thái,… Thu hút đầu tư trong và ngoài nước, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trên toàn cầu.

• Bảo vệ môi trường: Việc sử dụng nguồn năng lượng tái tạo và tiết kiệm năng lượng giúp giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính và ô nhiễm môi trường. Điều này đóng góp vào việc bảo vệ các nguồn tài nguyên quý giá như nước, đất, không khí và đa dạng sinh học.

• Tăng cường sự cân đối xã hội: Kinh tế xanh khuyến khích phát triển công bằng và bao gồm các lợi ích xã hội trong việc phát triển kinh tế, thông qua việc tạo ra các chính sách và tiêu chuẩn xã hội nhằm đảm bảo quyền lợi của người lao động và cộng đồng.

• Tăng cường sự bền vững và khả năng chống chịu: Kinh tế xanh giúp nền kinh tế Việt Nam trở nên bền vững hơn và có khả năng chống chịu cao hơn trước các biến đổi và thách thức kinh tế và môi trường.

• Tạo ra cơ hội thị trường mới: Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến các sản phẩm và dịch vụ có tác động tích cực đến môi trường và xã hội. Điều này có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Kinh tế xanh là một xu hướng tất yếu và mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, để phát triển kinh tế xanh hiệu quả, cần giải quyết những thách thức về đầu tư, nguồn nhân lực, chính sách và thể chế.

Giải pháp phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam

Để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế song song với việc bảo vệ môi trường, cần phát triển kinh tế xanh và bền vững một cách toàn diện, đồng thời đảm bảo an sinh xã hội và bảo vệ hệ sinh thái cho tương lai. Điều này có thể được thực hiện thông qua một số giải pháp như:

1. Nâng cao nhận thức của doanh nghiệp, cộng đồng
2. Hoàn thiện các chính sách, thể chế
3. Đầu tư cho khoa học, công nghệ
4. Thu hút đầu tư

Nâng cao nhận thức của doanh nghiệp, cộng đồng

Bảo vệ môi trường là vấn đề cấp bách của toàn xã hội, đòi hỏi sự chung tay góp sức của mỗi cá nhân và tổ chức. Nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường là nền tảng cho mọi hành động thiết thực nhằm bảo vệ Trái Đất.

Thay đổi tư duy, cách làm và hành vi ứng xử là điều cần thiết để xây dựng ý thức trách nhiệm với thiên nhiên và môi trường. Tuyên truyền, giáo dục về môi trường cần được đẩy mạnh, hướng đến mọi lứa tuổi, đặc biệt là thế hệ trẻ. Từ đó, mỗi người dân sẽ có những hành động thiết thực như tiết kiệm tài nguyên, sử dụng năng lượng hiệu quả, hạn chế rác thải, tham gia trồng cây xanh, bảo vệ đa dạng sinh học,…

Cùng với sự nỗ lực của mỗi cá nhân, các bộ, ngành, địa phương cần sớm ban hành và thực hiện hiệu quả các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế xanh, phát triển bền vững. Các chiến lược, chương trình, kế hoạch hành động của Chính phủ về bảo vệ môi trường sẽ chỉ thực sự hiệu quả khi được triển khai đồng bộ và quyết liệt từ cấp trung ương đến địa phương.

Hoàn thiện các chính sách, thể chế

Để giải quyết vấn đề môi trường đang ngày càng cấp bách, cần thực hiện một số cải cách quan trọng. Hệ thống thuế tài nguyên và thuế môi trường cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để điều chỉnh và hoàn thiện, nhằm khuyến khích sử dụng tài nguyên hiệu quả và giảm thiểu ô nhiễm.

Bên cạnh đó, cần đánh giá đúng mức nguy cơ và tác động của ô nhiễm môi trường và khai thác quá mức tài nguyên thiên nhiên. Việc áp dụng các cơ chế như thuế đóng vai trò thiết yếu trong việc thúc đẩy tiết kiệm năng lượng, tài nguyên và nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ môi trường.

Đầu tư cho khoa học, công nghệ

Nâng cao năng lực khoa học và công nghệ đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam. Việc đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực này cần được thực hiện song song với việc tiếp nhận và chuyển giao công nghệ tiên tiến phù hợp với điều kiện trong nước.

Tập trung nghiên cứu các lĩnh vực, ngành nghề thiết yếu cho kinh tế xanh, bao gồm việc giảm thiểu phát thải carbon, phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng thân thiện với môi trường. Nghiên cứu ứng dụng khoa học và công nghệ cần được đẩy mạnh để tạo nền tảng khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng cơ chế, chính sách, và giải pháp quản lý hiệu quả.

Khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sang sử dụng công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường thông qua các chính sách ưu đãi. Việc này giúp nâng cao năng suất sản xuất, tiết kiệm nguyên liệu, đáp ứng tiêu chuẩn của nền kinh tế xanh.

Thu hút đầu tư

Để thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, việc cải thiện môi trường đầu tư và thu hút nguồn vốn nước ngoài là vô cùng quan trọng. Nguồn vốn này không chỉ góp phần nâng cao năng lực tài chính mà còn mang đến cho doanh nghiệp trong nước cơ hội học hỏi kinh nghiệm từ các nhà đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, cần áp dụng các tiêu chí lựa chọn dự án đầu tư chặt chẽ, đảm bảo hiệu quả kinh tế và tuân thủ các quy định bảo vệ môi trường.

Tương lai của nền kinh tế xanh

Khi nền kinh tế xanh phát triển, một số xu hướng chính đang nổi lên sẽ xác định tương lai của nó. Những xu hướng này bao gồm đổi mới công nghệ, cải cách chính sách, hành vi của người tiêu dùng và chiến lược kinh doanh – mỗi xu hướng này sẽ đóng một vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang mô hình kinh tế bền vững hơn.

1. Những tiến bộ trong công nghệ năng lượng tái tạo
2. Chính sách thay đổi theo hướng môi trường bền vững
3. Nhu cầu của người tiêu dùng về sản phẩm bền vững
4. Sự trỗi dậy của lãnh đạo doanh nghiệp xanh

Những tiến bộ trong công nghệ năng lượng tái tạo

Các công nghệ năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời và năng lượng gió, đang có những tiến bộ nhanh chóng. Những cải tiến này không chỉ làm cho các công nghệ này hiệu quả hơn mà còn tiết kiệm chi phí hơn, mở rộng khả năng tiếp cận và sự hấp dẫn của chúng. Ngoài ra, những bước tiến trong công nghệ pin và lưu trữ năng lượng đang giải quyết những thách thức lâu dài, chẳng hạn như tính ổn định và độ tin cậy của năng lượng, củng cố hơn nữa tiềm năng của các nguồn năng lượng tái tạo.

Chính sách thay đổi theo hướng môi trường bền vững

Các chính phủ trên toàn thế giới đang ngày càng nhận ra sự cần thiết của các quy định môi trường chặt chẽ hơn. Các chính sách như định giá carbon, khuyến khích tài chính cho công nghệ xanh và các tiêu chuẩn nâng cao về hiệu quả năng lượng đang trở nên phổ biến hơn.

Các chính sách này nhằm mục đích giảm lượng khí thải carbon và khuyến khích các hoạt động công nghiệp bền vững, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu hướng tới các giải pháp thay thế xanh hơn. Những thay đổi về quy định như vậy không chỉ cần thiết cho việc bảo vệ môi trường mà còn kích thích đổi mới và đầu tư vào các công nghệ bền vững.

Nhu cầu của người tiêu dùng về sản phẩm bền vững

Hành vi của người tiêu dùng là động lực mạnh mẽ tạo ra sự thay đổi trong nền kinh tế xanh. Xu hướng sử dụng các sản phẩm/ dịch vụ thân thiện với môi trường ngày càng tăng. Sự thay đổi nhu cầu tiêu dùng này dẫn đến tăng cường đầu tư vào phát triển sản phẩm bền vững, bao bì thân thiện với môi trường và chiến lược tiếp thị xanh. Khi người tiêu dùng trở nên có ý thức hơn về môi trường, các doanh nghiệp ưu tiên tính bền vững có thể sẽ nhận được sự trung thành của khách hàng và tăng trưởng thị trường tốt hơn.

Sự trỗi dậy của lãnh đạo doanh nghiệp xanh

Động lực thị trường ngày càng phát triển có nghĩa là các doanh nghiệp ưu tiên tính bền vững sẽ có nhiều khả năng thành công hơn và nổi lên như những người dẫn đầu ngành. Các công ty đầu tư vào công nghệ xanh và thực hành bền vững không chỉ góp phần bảo tồn môi trường mà còn đạt được lợi thế cạnh tranh. Xu hướng này có thể sẽ tiếp tục khi nhiều doanh nghiệp nhận ra lợi ích lâu dài của việc tuân thủ các nguyên tắc xanh, từ tăng hiệu quả và tiết kiệm chi phí đến nhận thức tích cực về thương hiệu và niềm tin của khách hàng.