Chuỗi cung ứng là gì? Thành phần, vai trò và cách vận hành

Chuỗi cung ứng bao gồm tất cả các bước liên quan đến việc cung cấp sản phẩm/ dịch vụ hoàn chỉnh cho khách hàng. Các bước này có thể bao gồm tìm nguồn cung ứng nguyên liệu thô, chuyển chúng sang sản xuất, sau đó vận chuyển thành phẩm đến trung tâm phân phối hoặc cửa hàng bán lẻ để giao cho người tiêu dùng.

Chuỗi cung ứng là gì?

Chuỗi cung ứng là một hệ thống liên kết các tổ chức, con người, hoạt động, thông tin và các nguồn lực liên quan đến việc sản xuất, tiếp thị và phân phối sản phẩm từ nguyên vật liệu thô đến khách hàng cuối cùng. Bao gồm các hoạt động như mua nguyên liệu, sản xuất, đóng gói, vận chuyển, lưu trữ đến quy trình phân phối.

Chuỗi cung ứng thường bao gồm nhiều đối tác kinh doanh và các bên liên quan như nhà cung cấp nguyên liệu, nhà sản xuất, nhà phân phối, nhà bán lẻ và khách hàng. Các thành phần trong chuỗi cung ứng hoạt động cùng nhau để đảm bảo rằng sản phẩm/ dịch vụ được cung cấp đúng thời gian, địa điểm và chất lượng mong muốn.

Quản trị chuỗi cung ứng là gì?

Quản trị chuỗi cung ứng (Supply Chain Management – SCM) là quá trình quản lý và điều phối các hoạt động liên quan đến việc di chuyển hàng hóa/ dịch vụ từ nguồn cung cấp đến người tiêu dùng cuối cùng. Bao gồm việc tích hợp các hoạt động như mua hàng, quản lý kho, vận chuyển, sản xuất và phân phối.

Mục tiêu của quản trị chuỗi cung ứng là tối ưu hóa hiệu quả và hiệu suất của toàn bộ quá trình cung ứng, từ việc tạo ra sản phẩm/ dịch vụ cho đến khi nó đến tay khách hàng. Quản trị chuỗi cung ứng đòi hỏi sự hợp tác mạnh mẽ giữa các đối tác trong chuỗi cung ứng, bao gồm nhà cung cấp, nhà sản xuất, nhà phân phối và khách hàng.

Thành phần trong chuỗi cung ứng

1. Nhà cung cấp nguyên liệu thô
2. Nhà sản xuất
3. Nhà phân phối
4. Nhà bán lẻ
5. Người tiêu dùng

Nhà cung cấp nguyên liệu thô

Nhà cung cấp nguyên liệu thô là những đơn vị cung cấp nguyên liệu thô, vật liệu, phụ tùng, linh kiện cho quá trình sản xuất sản phẩm. Họ có thể là các công ty sản xuất, các trang trại, các mỏ khoáng sản, hoặc các nhà cung cấp dịch vụ.

Nhà sản xuất

Nhà sản xuất là đơn vị biến đổi nguyên liệu thô thành sản phẩm hoàn chỉnh. Họ có thể là các nhà máy sản xuất, các công ty lắp ráp, hoặc các công ty chế biến. Nhà cung cấp nguyên liệu thô và nhà sản xuất có mối liên kết chặt chẽ, một trong hai thành phần này có vấn đề thì sẽ ảnh hưởng tới toàn bộ chuỗi cung ứng.

Nhà phân phối

Nhà phân phối là đơn vị mua sản phẩm từ nhà sản xuất và bán lại cho các nhà bán lẻ hoặc người tiêu dùng. Họ có thể là các công ty thương mại, các đại lý, hoặc các nhà kho.

Nhà bán lẻ

Nhà bán lẻ là đơn vị bán sản phẩm trực tiếp cho người tiêu dùng. Họ có thể là các cửa hàng tạp hóa, các cửa hàng tiện lợi, các siêu thị, hoặc các cửa hàng trực tuyến.

Người tiêu dùng

Người tiêu dùng là thành phần cuối cùng trong chuỗi cung ứng. Họ là những người sử dụng sản phẩm/ dịch vụ. 5 thành phần này sẽ tạo ra một vòng lặp trong chuỗi cung ứng.

Ngoài ra, chuỗi cung ứng còn có thể bao gồm các thành phần khác như:

• Nhà cung cấp dịch vụ hậu cần: Nhà cung cấp dịch vụ hậu cần là các đơn vị cung cấp các dịch vụ liên quan đến vận tải, kho bãi, giao nhận, đóng gói, bảo hiểm và các dịch vụ liên quan khác hỗ trợ cho quá trình lưu chuyển sản phẩm trong chuỗi cung ứng.

• Nhà cung cấp dịch vụ tài chính: Là các đơn vị cung cấp các dịch vụ tài chính liên quan đến chuỗi cung ứng, chẳng hạn như thanh toán, tín dụng, bảo hiểm,…

Các loại chuỗi cung ứng phổ biến

Với sự phát triển của công nghệ và xu hướng toàn cầu hóa, các mô hình chuỗi cung ứng cũng ngày càng trở nên phức tạp và linh hoạt hơn. Các doanh nghiệp cần liên tục cập nhật các xu hướng mới để lựa chọn mô hình chuỗi cung ứng phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Một số loại chuỗi cung ứng phổ biến hiện nay phải kể đến như:

1. Mô hình chuỗi cung ứng dòng chảy liên tục (Continuous Flow Supply Chain)
2. Mô hình chuỗi cung ứng nhanh (Quick Response Supply Chain)
3. Mô hình chuỗi cung ứng Agile (Agile Supply Chain)
4. Mô hình linh hoạt
5. Mô hình chuỗi cung ứng có cấu hình tùy chỉnh

Mô hình chuỗi cung ứng dòng chảy liên tục (Continuous Flow Supply Chain)

Mô hình này tập trung vào việc tối ưu hóa dòng chảy của hàng hóa/ dịch vụ trong chuỗi cung ứng, nhằm giảm thiểu chi phí và thời gian. Mô hình này phù hợp với các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa có nhu cầu ổn định và lâu dài.

Mô hình chuỗi cung ứng nhanh (Quick Response Supply Chain)

Mô hình này tập trung vào việc đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách nhanh chóng và linh hoạt. Quick Response Supply Chain phù hợp với các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa theo xu hướng, hoặc có nhu cầu đáp ứng nhu cầu thị trường biến động nhanh.

Mô hình chuỗi cung ứng Agile (Agile Supply Chain)

Mô hình chuỗi cung ứng Agile tập trung vào việc ứng phó linh hoạt với các thay đổi trong chuỗi cung ứng, nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách nhanh chóng và hiệu quả. Mô hình này phù hợp với các doanh nghiệp hoạt động trong môi trường cạnh tranh cao, hoặc có nhu cầu đáp ứng nhu cầu thị trường đa dạng.

Mô hình linh hoạt

Mô hình linh hoạt phù hợp với các doanh nghiệp trong các ngành không có nhu cầu đột xuất hoặc có đỉnh nhu cầu tương đối có thể dự đoán, có thời gian sản xuất dài với khối lượng công việc ít. Điển hình là các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa theo mùa, dịp lễ Tết, dịp đặc biệt. Áp dụng mô hình linh hoạt, doanh nghiệp sẽ có khả năng linh hoạt để đáp ứng số lượng nhu cầu cao và quản lý khối lượng công việc ít trong thời gian dài mà không bị ràng buộc. Hoạt động sản xuất có thể được khởi động và dừng lại một cách dễ dàng.

Mô hình chuỗi cung ứng có cấu hình tùy chỉnh

Là một mô hình chuỗi cung ứng linh hoạt, cho phép các doanh nghiệp tùy chỉnh các hoạt động và quy trình của chuỗi cung ứng để phù hợp với nhu cầu, mục tiêu cụ thể của họ. Các nhà sản xuất ô tô thường sử dụng mô hình này để đáp ứng nhu cầu của khách hàng về các loại xe tùy chỉnh.

Vai trò của chuỗi cung ứng

Chuỗi cung ứng có vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của một tổ chức hoặc một hệ thống sản xuất. Vai trò chính của chuỗi cung ứng là đảm bảo các nguồn lực, vật liệu, thông tin và dịch vụ được cung cấp và điều phối hiệu quả từ nguồn gốc đến người tiêu dùng cuối cùng. Vai trò của chuỗi cung ứng bao gồm:

1. Cung cấp liên tục
2. Tối ưu hóa chi phí
3. Đảm bảo chất lượng
4. Quản lý rủi ro
5. Tăng cường tương tác

Cung cấp liên tục

Chuỗi cung ứng đảm bảo việc cung cấp các nguồn lực, vật liệu và sản phẩm theo nhu cầu, mong muốn của khách hàng. Đảm bảo doanh nghiệp luôn có đủ hàng hóa để sản xuất và kinh doanh liên tục, đồng thời đáp ứng được nhu cầu của thị trường.

Tối ưu hóa chi phí

Một chuỗi cung ứng vận hành tốt giúp tối ưu hóa chi phí bằng cách quản lý quá trình sản xuất, vận chuyển và lưu trữ một cách hiệu quả. Bằng cách tối giản hóa thời gian và khoảng cách trong chuỗi cung ứng, tối ưu hóa quy trình sản xuất, vận chuyển và tìm kiếm các nhà cung cấp có chi phí hợp lý.

Đảm bảo chất lượng

Thông qua việc thiết lập các quy trình kiểm tra chất lượng và tiêu chuẩn, chuỗi cung ứng có thể đảm bảo chất lượng của thành phẩm cuối cùng. Đảm bảo các sản phẩm giao đến người tiêu dùng đáp ứng được chất lượng mong muốn, đồng thời tuân thủ các tiêu chuẩn quy định.

Quản lý rủi ro

Trong một chuỗi cung ứng toàn cầu có thể bao gồm nhiều nhà cung cấp và đối tác khác nhau trên khắp các quốc gia. Điều này giúp giảm rủi ro bằng cách tránh sự phụ thuộc đơn lẻ vào một nhà cung cấp hay một khu vực cụ thể. Nếu một nhà cung cấp gặp vấn đề, doanh nghiệp có thể chuyển sang một nguồn cung ứng khác trong chuỗi.

Bằng cách sử dụng các công nghệ và hệ thống thông tin, doanh nghiệp có thể thu thập dữ liệu và thông tin về tình trạng vận chuyển, lưu trữ, sản xuất,… Từ đó giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn và đưa ra các biện pháp phòng ngừa hoặc xử lý kịp thời.

Tăng cường tương tác

Chuỗi cung ứng tạo điều kiện cho sự tương tác, hợp tác giữa các đối tác trong quá trình cung cấp và sản xuất. Việc chia sẻ thông tin, kế hoạch và dữ liệu giữa các bên trong chuỗi cung ứng giúp cải thiện hiệu suất, hiệu quả của toàn bộ hệ thống.

Sơ đồ chuỗi cung ứng

Chuỗi cung ứng hiện nay thường dựa vào mô hình quản lý chuỗi cung ứng quốc tế SCOR (Supply Chain Operations Reference). Mô hình này là một khung tài liệu chuẩn được sử dụng trên toàn thế giới để quản lý và tối ưu hóa hoạt động của chuỗi cung ứng. Theo đó, chuỗi cung ứng quốc tế được chia thành bốn phần chính:

• Kế hoạch (Plan): Đây là bước đầu tiên trong quản lý chuỗi cung ứng quốc tế. Các doanh nghiệp phải xác định chiến lược và kế hoạch tổng thể cho hoạt động của chuỗi cung ứng, bao gồm kế hoạch sản xuất, vận chuyển, lưu trữ và phân phối sản phẩm.

• Nguồn cung (Source): Bước này liên quan đến quản lý các nguồn cung trong chuỗi cung ứng quốc tế. Các hoạt động bao gồm tìm kiếm, chọn lựa và đàm phán với các nhà cung cấp toàn cầu để đảm bảo nguồn cung ổn định và chất lượng cao cho chuỗi cung ứng.

• Sản xuất (Make): Bước thứ ba liên quan đến việc sản xuất sản phẩm/ dịch vụ tại các nhà máy hoặc trung tâm sản xuất. Các hoạt động bao gồm quản lý sản xuất, chất lượng và vận hành máy móc, dụng cụ, vật liệu và lao động.

• Vận chuyển (Deliver): Bước cuối cùng là quản lý các hoạt động vận chuyển, bao gồm lưu trữ, đóng gói, vận chuyển và phân phối sản phẩm cho khách hàng trên toàn cầu. Các hoạt động này bao gồm quản lý vận tải, quản lý kho, quản lý dịch vụ khách hàng và quản lý định vị sản phẩm.

Đặc điểm của chuỗi cung ứng

Để xây dựng một chuỗi cung ứng hiệu quả, cần lưu ý các đặc điểm sau:

• Đồng bộ với chiến lược và mục tiêu kinh doanh: Một chuỗi cung ứng được coi là hiệu quả khi nó được tích hợp vào chiến lược phát triển của doanh nghiệp ở từng giai đoạn cụ thể. Đồng thời, chuỗi cung ứng cần phù hợp với các đặc điểm riêng của doanh nghiệp, bao gồm thị trường hoạt động, thế mạnh và các nguồn lực có sẵn.

• Đáp ứng nhu cầu của khách hàng: Một chuỗi cung ứng hiệu quả cho phép công ty sản xuất các sản phẩm phù hợp với yêu cầu của từng đối tượng khách hàng. Đồng thời, nó cũng đảm bảo cung cấp hàng hóa đúng thời điểm để đáp ứng kịp thời nhu cầu, xu hướng thị trường.

• Phù hợp với vị thế thị trường: Dù công ty đang ở vị trí nào trên thị trường, có thương hiệu mạnh hay yếu, quy mô lớn hay nhỏ, đều cần lựa chọn nhà cung cấp và khách hàng mục tiêu phù hợp. Một chuỗi cung ứng hiệu quả phải được xây dựng dựa trên vị thế và đặc điểm cụ thể của doanh nghiệp.

• Thích ứng nhanh với biến đổi: Chuỗi cung ứng hoạt động thông qua việc trao đổi thông tin liên tục giữa các bên liên quan. Do đó, quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả giúp công ty nắm bắt nhanh chóng những biến đổi trong thị trường và từ đối thủ cạnh tranh, qua đó đưa ra những quyết định phù hợp và kịp thời.

Phương án xây dựng chuỗi cung ứng hiệu quả

Khi xây dựng một chuỗi cung ứng hiệu quả, có một số yếu tố quan trọng mà doanh nghiệp cần lưu ý, bao gồm:

1. Tối ưu hóa tồn kho
2. Xây dựng mối quan hệ đối tác đáng tin cậy
3. Sử dụng công nghệ thông tin
4. Đảm bảo đồng bộ hóa và giao tiếp
5. Liên tục cải tiến

Tối ưu hóa tồn kho

Quản lý tồn kho là một khía cạnh quan trọng của chuỗi cung ứng. Đảm bảo doanh nghiệp luôn có kế hoạch quản lý tồn kho hiệu quả để tránh cạn kiệt hàng hoá hoặc tồn kho dư thừa. Sử dụng các phương pháp như dự báo nhu cầu, quản lý chu kỳ tồn kho và tối ưu hóa quy trình đặt hàng để đạt được sự cân bằng phù hợp giữa cung và cầu.

Xây dựng mối quan hệ đối tác đáng tin cậy

Lựa chọn các nhà cung cấp và đối tác có thể tin cậy và có hiệu suất làm việc tốt. Xây dựng một mối quan hệ đối tác lâu dài, đáng tin cậy giúp tăng cường tính linh hoạt và giảm thiểu tối đa rủi ro trong chuỗi cung ứng.

Sử dụng công nghệ thông tin

Áp dụng công nghệ thông tin và phần mềm quản lý chuỗi cung ứng giúp tối ưu hóa quy trình, đồng thời cung cấp thông tin chính xác và kịp thời. Công nghệ như hệ thống quản lý kho, hệ thống theo dõi vận chuyển, phân tích dữ liệu giúp nâng cao khả năng quản lý và dự báo trong chuỗi cung ứng.

Đảm bảo đồng bộ hóa và giao tiếp

Đồng bộ hóa và giao tiếp hiệu quả giữa tất cả các bên liên quan trong chuỗi cung ứng là rất quan trọng. Đảm bảo thông tin được chia sẻ một cách chính xác và kịp thời giữa nhà sản xuất, nhà cung cấp, nhà vận chuyển và khách hàng để tránh sự cố, đảm bảo quy trình luôn diễn ra suôn sẻ.

Liên tục cải tiến

Chuỗi cung ứng là một quá trình liên tục và cần được cải tiến thường xuyên. Theo đó, doanh nghiệp cần theo dõi và đánh giá hiệu suất, thu thập phản hồi từ khách hàng và đối tác, đồng thời thực hiện các biện pháp cải tiến liên tục để tối ưu hóa hiệu quả của chuỗi cung ứng.

Chuỗi cung ứng và cuộc cách mạng công nghệ 4.0

Việc áp dụng các công nghệ mới vào sản xuất ngày nay được gọi là Công nghiệp 4.0, hay Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Trong quá trình công nghiệp hóa mới nhất này, các công nghệ như AI, học máy, Internet vạn vật, tự động hóa và cảm biến đang thay đổi cách các công ty sản xuất, bảo trì và phân phối các sản phẩm/ dịch vụ mới. Có thể nói, Cách mạng công nghệ 4.0 được xây dựng trên chuỗi cung ứng.

Trong Công nghiệp 4.0, cách doanh nghiệp áp dụng công nghệ vào chuỗi cung ứng về cơ bản khác với cách họ áp dụng trước đây. Ví dụ, trong chức năng bảo trì, doanh nghiệp thường đợi cho đến khi máy gặp trục trặc mới sửa chữa. Công nghệ thông minh đã thay đổi điều đó. Bây giờ chúng ta có thể dự đoán thất bại trước khi nó xảy ra và sau đó thực hiện các bước ngăn chặn để chuỗi cung ứng có thể tiếp tục không bị gián đoạn. Quản lý chuỗi cung ứng ngày nay hướng đến việc sử dụng công nghệ để làm cho chuỗi cung ứng và doanh nghiệp thông minh hơn.

Quản lý chuỗi cung ứng trước đây có mục đích tăng hiệu quả và giảm chi phí. Mặc dù những nhu cầu đó không thay đổi, nhưng điều đã thay đổi là khách hàng hiện đang đóng vai trò trung tâm trong việc thiết lập các ưu tiên trong chuỗi cung ứng.

Lòng trung thành của khách hàng được khẳng định dựa trên việc doanh nghiệp có thể đáp ứng nhanh chóng và chính xác những mong đợi của họ hay không. Nguyên liệu thô, sản xuất, hậu cần, quản lý thương mại và đơn hàng đều phải được phối hợp để đưa một mặt hàng nhất định đến tay khách hàng trong một khung thời gian hợp lý. Để thực hiện được điều này, các doanh nghiệp phải nhìn chuỗi cung ứng của mình qua con mắt của khách hàng. Nó không chỉ đơn giản là giao đơn hàng cho khách hàng đúng thời hạn, mà đó là thực hiện mọi việc vào đúng thời điểm, trước, trong và sau khi giao đơn hàng.

Chuỗi cung ứng trong tương lai hoàn toàn tập trung vào khả năng đáp ứng và trải nghiệm của khách hàng, được hiểu và quản lý trong mạng lưới chứ không phải mô hình tuyến tính. Mọi nút của mạng phải phù hợp và linh hoạt với nhu cầu của người tiêu dùng, đồng thời có khả năng giải quyết các yếu tố như tìm nguồn cung ứng, chính sách thương mại, phương thức vận chuyển,…

Công nghệ tiên tiến sẽ ngày càng được sử dụng nhiều hơn để cải thiện tính minh bạch và khả năng hiển thị trên toàn mạng này, cũng như để tăng cường khả năng kết nối và sử dụng chuỗi cung ứng. Toàn bộ chức năng lập kế hoạch quản trị chuỗi cung ứng sẽ trở nên thông minh hơn để tính đến nhu cầu của người tiêu dùng, và điều này bắt buộc phải áp dụng.

Trong quá khứ, việc lập kế hoạch chuỗi cung ứng là một hoạt động kinh doanh định kỳ, trong tương lai, nó sẽ tiếp tục. Các hệ thống quản lý chuỗi cung ứng trong tương lai cũng sẽ mang lại sự liên kết chặt chẽ hơn giữa lập kế hoạch và thực hiện. Nhu cầu về tốc độ và độ chính xác trong SCM sẽ ngày càng tăng lên. Đảm bảo chuỗi cung ứng luôn trong trạng thái sẵn sàng cho tương lai, bằng cách hỗ trợ nó bằng hệ thống Supply Chain Management thông minh.