Chiến lược là gì? Vai trò, đặc điểm và quy trình xây dựng

Chiến lược được các nhà lãnh đạo doanh nghiệp và các nhà lý thuyết kinh doanh nghiên cứu trong nhiều năm. Tuy nhiên, không có câu trả lời dứt khoát về thuật ngữ chiến lược thực sự là gì. Chiến lược đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong mọi doanh nghiệp, giúp xác định phương hướng và phạm vi của một tổ chức trong dài hạn.

Chiến lược là gì?

Chiến lược là một kế hoạch toàn diện, tổng thể được thiết lập để đạt mục tiêu lớn và tạo được lợi thế cạnh tranh. Nó là quá trình xác định các hướng đi chính, tài nguyên sẵn có và cách tiếp cận để đạt được mục tiêu dài hạn của tổ chức, đồng thời tận dụng các cơ hội và đối phó với những thách thức trong môi trường kinh doanh.

Chiến lược thường liên quan đến việc xác định và tận dụng cơ hội, đồng thời đối phó với các thách thức và rủi ro. Bao gồm việc phân tích môi trường nội bộ và ngoại vi, đánh giá sức mạnh, yếu điểm của doanh nghiệp và xác định các hướng đi chiến lược để đạt được mục tiêu.

Một chiến lược có thể bao gồm nhiều khía cạnh, chẳng hạn như chiến lược sản phẩm, chiến lược Marketing, chiến lược tài chính, chiến lược giá, chiến lược nhân sự và nhiều khía cạnh khác tùy thuộc vào lĩnh vực hoạt động của tổ chức.

Hoạch định chiến lược là gì?

Hoạch định chiến lược là toàn bộ quá trình nghiên cứu, phân tích, lập kế hoạch, quyết định hướng đi chiến lược để đạt được mục tiêu cuối cùng của doanh nghiệp. Mục tiêu của việc hoạch định chiến lược nhằm giúp những người liên quan có sự thống nhất để hướng đến mục tiêu chung, đồng thời giúp nhà quản trị đưa ra những điều chỉnh cần thiết khi thị trường có sự biến động.

Quá trình này đòi hỏi sự nghiên cứu cẩn thận, đánh giá khách quan về thị trường hiện tại, khách hàng mục tiêu, đối thủ cạnh tranh hay những cơ hội, thách thức phía trước. Hoạch định chiến lược bao gồm nhiều khía cạnh như sản phẩm, phân khúc khách hàng, chiến lược giá, kênh phân phối,…

Quản trị chiến lược là gì?

Quản trị chiến lược là quá trình triển khai, đánh giá, quản lý hoạt động để đạt được mục tiêu cuối cùng của doanh nghiệp. Mục tiêu của quản trị chiến lược là nhằm đảm bảo doanh nghiệp ứng phó kịp thời với những biến động của thị trường, biết cách tổ chức các hoạt động một cách thông minh và hiệu quả.

Quản trị chiến lược bao gồm việc quản lý, tổ chức, sử dụng nguồn lực nhằm tối đa hóa lợi nhuận, tăng thị phần, đạt được giá trị thương hiệu trong dài hạn. Quá trình này đòi hỏi các nhà lãnh đạo cần đưa ra quyết định kỹ lưỡng khi đánh giá dữ liệu thị trường, đối thủ, khách hàng, văn hóa, xã hội,…

Mục tiêu của chiến lược

Mục tiêu chính của chiến lược là giúp tổ chức đạt được sự thành công và lợi thế cạnh tranh bền vững, cụ thể:

• Xác định phương hướng phát triển dài hạn cho tổ chức: Chiến lược xác định hướng đi và lĩnh vực tập trung nguồn lực để doanh nghiệp phát triển

• Phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực: Giúp xác định ưu tiên và cách phân bổ nguồn lực như nhân lực, tài chính, công nghệ,… để đạt mục tiêu

• Tạo ra lợi thế cạnh tranh: Tìm cách xây dựng lợi thế của tổ chức so với đối thủ cạnh tranh trong cùng ngành

• Thích ứng với môi trường kinh doanh: Chiến lược giúp tổ chức phân tích, ứng phó với các thay đổi và xu hướng trong môi trường kinh doanh

• Định hướng cho các quyết định kinh doanh: Chiến lược cung cấp hướng dẫn cho các quyết định đầu tư, mở rộng, đưa ra sản phẩm mới,…

• Tạo sự đồng nhất trong toàn tổ chức: Chiến lược giúp các bộ phận khác nhau trong tổ chức hướng tới một mục tiêu chung.

3 cấp chiến lược trong doanh nghiệp

1. Cấp công ty
2. Cấp độ kinh doanh
3. Cấp độ chức năng

Cấp công ty

Chiến lược cấp công ty là các kế hoạch chiến lược của ban lãnh đạo cao nhất của một tổ chức. Hình thành tuyên bố sứ mệnh, tầm nhìn và có tác động cơ bản đến hoạt động dài hạn của công ty. Họ hướng dẫn các quyết định liên quan đến việc tăng trưởng, mua lại, đa dạng hóa và đầu tư.

Cấp độ kinh doanh

Chiến lược cấp độ kinh doanh tích hợp vào tầm nhìn của công ty, nhưng tập trung vào một hoạt động kinh doanh cụ thể. Ở cấp độ này, tầm nhìn và mục tiêu được biến thành các chiến lược cụ thể cung cấp cách thức một doanh nghiệp sẽ cạnh tranh trên thị trường.

Cấp độ chức năng

Các chiến lược cấp độ chức năng được thiết kế để giải đáp cách các bộ phận chức năng như Marketing, Nhân sự hoặc R&D có thể hỗ trợ các chiến lược kinh doanh và chiến lược công ty đã xác định của một tổ chức.

Đặc điểm của chiến lược

1. Tính hệ thống
2. Tính bao quát
3. Tính linh hoạt
4. Tính cụ thể và lượng hóa
5. Tính dài hạn

Tính hệ thống

Tính hệ thống của chiến lược liên quan đến việc xem xét các vấn đề tổng quát và ý nghĩa cốt lõi đối với sự phát triển của doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện và một kế hoạch tổng thể để đảm bảo tính liên kết và sự nhất quán trong các hoạt động của tổ chức.

Tính hệ thống của chiến lược cũng bao gồm tính ổn định tương đối. Điều này có nghĩa là chiến lược không nên thay đổi quá nhanh hoặc bị ảnh hưởng quá mức bởi các yếu tố ngẫu nhiên hoặc biến động nhỏ. Tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển và thành công của doanh nghiệp.

Tính bao quát

Một chiến lược hiệu quả phải có khả năng bao quát các vấn đề dài hạn và đồng thời đáp ứng một cách linh hoạt các vấn đề ngắn hạn. Nó cần kết hợp sự khéo léo giữa việc định hình quy mô lớn và tập trung vào quy mô vừa và nhỏ. Điều này tạo ra một sức mạnh lớn về sự liên kết nội bộ, đồng thời cung cấp một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của doanh nghiệp trong tương lai.

Tính linh hoạt

Sự linh hoạt trong chiến lược cho phép doanh nghiệp thay đổi và thích ứng với môi trường kinh doanh biến đổi nhanh chóng và các tình huống khác nhau. Điều này đảm bảo rằng doanh nghiệp có khả năng nhanh chóng đưa ra các phản ứng và điều chỉnh để tận dụng cơ hội mới và đối phó với các thách thức.

Tính cụ thể và lượng hóa

Tính cụ thể và khả năng đo lường là đặc tính quan trọng của một chiến lược. Việc cụ thể hóa và mô tả chi tiết các bước thực hiện giúp đo lường hiệu quả và chính xác hơn. Tính lượng hóa trong chiến lược đòi hỏi việc xác định mục tiêu tổng quát và dự báo các chỉ tiêu cụ thể. Điều này cung cấp một cơ sở chắc chắn cho việc theo dõi và có những tinh chỉnh phù hợp trong chiến lược.

Tính dài hạn

Sự lựa chọn giữa chiến lược ngắn hạn và dài hạn phụ thuộc vào mục tiêu và tình huống cụ thể của doanh nghiệp. Trong những trường hợp mà vấn đề đòi hỏi sự tiếp cận toàn diện, như đối mặt với thay đổi cấu trúc công ty, mở rộng quy mô hoặc thâm nhập vào các thị trường mới, thì chiến lược dài hạn có vai trò quan trọng. Nó cho phép doanh nghiệp định hướng và đầu tư nguồn lực một cách cân nhắc để đạt được mục tiêu lâu dài.

Tuy nhiên, không phải tất cả các vấn đề đều yêu cầu chiến lược dài hạn. Trong một số tình huống, như giải quyết các vấn đề tạm thời, tối ưu hóa quy trình hoặc phản ứng nhanh với biến động thị trường, chiến lược ngắn hạn có thể được ưu tiên. Điều quan trọng là lựa chọn chiến lược phù hợp với mục tiêu và tình huống của doanh nghiệp.

Tầm quan trọng của chiến lược trong mọi doanh nghiệp

1. Phương hướng
2. Hiệu quả
3. Chủ động
4. Độ bền

Chiến lược là một trong những điều quan trọng nhất đối với sự tăng trưởng và phát triển của một doanh nghiệp. Một chiến lược hiệu quả có thể mang lại những cơ hội tuyệt vời, trong khi việc không thực hiện chiến lược có thể dẫn đến những vấn đề hoặc thách thức bất ngờ. Những điều sau giải thích tại sao chiến lược lại là chìa khóa để lập kế hoạch và thực hiện dài hạn:

Phương hướng

Chiến lược mang lại cảm giác định hướng tốt hơn. Điều này có nghĩa là có những mục tiêu rõ ràng để doanh nghiệp phấn đấu hướng tới và giúp nhân viên biết được hậu quả nếu không đạt được những mục tiêu này. Thực hiện chiến lược rõ ràng với các mục tiêu có thể đạt được nhưng không thiếu tham vọng giúp đội ngũ nhân viên biết trách nhiệm của họ và luôn có nhiều năng lượng để hoàn thành mục tiêu.

Hiệu quả

Thực hiện chiến lược có nghĩa là tất cả nhân viên đều làm việc hướng tới mục tiêu chung và những nỗ lực của họ đi theo cùng một hướng. Điều này đòi hỏi các nhà lãnh đạo cần có một lộ trình hoạt động rõ ràng, cung cấp một khuôn khổ để sử dụng nguồn lực hiệu quả. Một chiến lược rõ ràng cho phép mọi người làm việc đồng thuận, giúp doanh nghiệp trở thành một môi trường tích cực và hiệu quả. Ngoài việc hoàn thành các mục tiêu chiến lược, còn có những lợi ích rõ ràng về hiệu quả tài chính và sản xuất.

Chủ động

Bằng cách đưa ra chiến lược, một doanh nghiệp có thể chuyển sang lập trường chủ động hơn nhiều, có nghĩa là nó có thể giải quyết các vấn đề ngay từ đầu và theo kịp xu hướng thị trường luôn thay đổi. Tính chủ động giúp doanh nghiệp vượt lên trên đối thủ cạnh tranh.

Độ bền

Kinh doanh có thể là một thế giới cạnh tranh và đầy thách thức, thay đổi từng ngày với các xu hướng của ngành và thị trường. Những thay đổi về nhu cầu của khách hàng, chuỗi cung ứng và nhân sự nội bộ có thể khiến doanh nghiệp rối ren hơn. Bằng cách áp dụng một chiến lược gắn kết với sự phát triển lâu dài của doanh nghiệp, điều này giúp chống chọi với những thời điểm khó khăn, bởi đã có một kế hoạch rõ ràng cho sự phát triển.

5 yếu tố cần có trong chiến lược

1. Mục đích
2. Phạm vi chiến lược
3. Giá trị khách hàng
4. Hệ thống hoạt động
5. Năng lực

Mục đích

Khi xây dựng một chiến lược, chắc chắn phải xác định được mục đích của nó, điều này giúp doanh nghiệp:

• Tập trung nguồn lực để đạt được mục tiêu nhanh hơn

• Giúp định hướng và xác định con đường phát triển cho doanh nghiệp

• Giúp doanh nghiệp nhận thức rõ hơn về những gì cần đạt được và tạo ra giá trị trong quá trình kinh doanh

• Cung cấp một định hướng rõ ràng và mục tiêu cho nhân viên, tạo ra sự thống nhất, hướng dẫn cho các hoạt động hàng ngày và giúp nhân viên hiểu rõ vai trò của họ trong việc đạt được mục tiêu tổng thể của doanh nghiệp.

Phạm vi chiến lược

Khi xác định phạm vi chiến lược, doanh nghiệp cần lựa chọn đối tượng khách hàng và phân khúc thị trường phù hợp với sản phẩm/ dịch vụ của mình. Điều này đòi hỏi phải làm sáng tỏ các vấn đề quan trọng như thị trường, khách hàng mục tiêu, sản phẩm, giá trị và vị trí chiến lược.

• Thị trường: Doanh nghiệp cần hiểu rõ thị trường mà mình hoạt động trong đó, bao gồm kích thước, xu hướng, đặc điểm và cạnh tranh. Điều này giúp xác định phạm vi và tiềm năng của thị trường, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược phù hợp

• Khách hàng mục tiêu: Nắm bắt nhu cầu, mong muốn, kỳ vọng và đặc điểm của khách hàng mục tiêu để phát triển sản phẩm/ dịch vụ phù hợp

• Sản phẩm: Xác định những ưu điểm cạnh tranh, đặc tính độc đáo và lợi ích mà sản phẩm mang lại cho khách hàng

• Giá trị: Hiểu rõ giá trị mà sản phẩm hoặc dịch vụ cung cấp cho khách hàng

• Vị trí chiến lược: Xác định vị trí cạnh tranh và giá trị độc đáo mà doanh nghiệp muốn xây dựng trong tâm trí khách hàng

Giá trị khách hàng

Để đạt được lợi nhuận, yếu tố giá trị khách hàng đóng vai trò quan trọng trong một chiến lược. Để thực hiện điều này, các doanh nghiệp cần xác định chính xác nhu cầu của khách hàng và giá trị mà khách hàng mong muốn nhận được từ sản phẩm/ dịch vụ của mình.

Từ việc xác định giá trị khách hàng, doanh nghiệp có thể hoạch định chiến lược nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng, thu hút sự quan tâm và lòng tin từ phía khách hàng đối với thương hiệu, sản phẩm/ dịch vụ của mình.

Hệ thống hoạt động

Trong chiến lược, bên cạnh yếu tố giá trị khách hàng, việc truyền tải thông điệp về giá trị và lợi ích của sản phẩm/ dịch vụ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy doanh thu. Để thực hiện điều này, các doanh nghiệp cần thiết lập một hệ thống hoạt động phối hợp giữa các bộ phận như Marketing, chăm sóc khách hàng và sử dụng các hình thức tiếp cận khách hàng tinh tế và chuyên nghiệp.

Bằng cách triển khai một hệ thống hoạt động phối hợp như vậy, doanh nghiệp có thể tạo ra các chuỗi giá trị vượt trội và gây dấu ấn trong tâm trí khách hàng. Điều này đồng nghĩa với việc tăng đáng kể độ tin cậy mà khách hàng đặt vào sản phẩm và dịch vụ.

Năng lực

Mỗi doanh nghiệp có một giá trị cốt lõi riêng. Khi xây dựng một chiến lược, việc xác định điểm mạnh mà doanh nghiệp sở hữu là một yếu tố quan trọng. Điều này tạo ra một tiền đề thuận lợi hơn để tìm ra con đường phát triển, đồng thời tận dụng điểm mạnh này giúp nâng cao vị thế của doanh nghiệp trên thị trường và định hướng mục tiêu phát triển bền vững trong tương lai.

Quy trình các bước xây dựng chiến lược đỉnh cao

• Bước 1. Thiết lập mục tiêu
• Bước 2: Đánh giá tình hình
• Bước 3: Xây dựng chiến lược
• Bước 4: Thực hiện chiến lược
• Bước 5: Đánh giá kết quả và điều chỉnh

Bước 1. Thiết lập mục tiêu

Trước khi xây dựng chiến lược, việc xác định mục tiêu dài hạn trong tương lai là một bước quan trọng. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khách quan và phù hợp, các mục tiêu này cần được nghiên cứu và đánh giá dựa trên thực tế. Điều này giúp định rõ phương pháp và hướng đi để đạt được mục tiêu. Các doanh nghiệp thường tập trung vào các mục tiêu như doanh thu, lợi nhuận, thị phần, hoặc tái đầu tư. 

Đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ hoặc mới thành lập, việc xác định mục tiêu có thể là một thách thức vì chưa biết nên tập trung vào những gì. Mục tiêu chiến lược không chỉ là mục đích cuối cùng mà còn là tiêu chuẩn để đánh giá sự phát triển của doanh nghiệp.

Bước 2: Đánh giá tình hình

Để đánh giá một cách khách quan và xây dựng chiến lược hiệu quả, các nhà lãnh đạo cần tiến hành đánh giá từ hai lĩnh vực chính:

• Môi trường kinh doanh: Để xác định được cơ hội và rủi ro tiềm năng, cần tiến hành nghiên cứu môi trường kinh doanh. Các yếu tố quan trọng trong quá trình đánh giá bao gồm tình hình kinh tế, tiến bộ công nghệ, sự kiện chính trị, quan hệ xã hội, Pháp luật,… Đánh giá môi trường kinh doanh giúp lãnh đạo hiểu rõ hơn về bối cảnh hoạt động và tạo cơ sở để đưa ra chiến lược phù hợp.

• Nội lực doanh nghiệp: Tiến hành nghiên cứu sâu về các khía cạnh quan trọng trong công ty, bao gồm xác định thế mạnh và điểm yếu của các lĩnh vực như quản lý, Marketing, hoạt động nghiên cứu và phát triển, khả năng tài chính, nguồn nhân lực. Đánh giá nội lực giúp lãnh đạo hiểu rõ về những gì mình đang làm tốt và những khía cạnh cần được cải thiện. Đồng thời, cung cấp thông tin quan trọng để định hình chiến lược và tận dụng tối đa tiềm năng nội bộ.

Bước 3: Xây dựng chiến lược

Trong bước này, doanh nghiệp cần dựa trên cơ sở là những thông tin được thu thập từ việc nghiên cứu để cân nhắc, một số tiêu chí như nguồn lực, thời gian, chi phí,…

Một chiến lược thành công đòi hỏi phải giải quyết 3 vấn đề sau:

• Mục tiêu doanh nghiệp cần đạt được là gì?

• Đối thủ cạnh tranh là ai? Thế mạnh và điểm yếu của họ là gì?

• Lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp là gì và nên cạnh tranh như thế nào?

Bước 4: Thực hiện chiến lược

Việc chuẩn bị và thực hiện chiến lược bao gồm 2 giai đoạn có quan hệ mật thiết với nhau, bao gồm:

• Giai đoạn tổ chức: Giai đoạn này tập trung vào việc tổ chức và tăng cường các nguồn lực cả bên trong và bên ngoài doanh nghiệp, củng cố và xây dựng hệ thống nguồn lực nhằm đảm bảo khả năng thực hiện chiến lược.

• Giai đoạn chính sách: Chính sách được xem là các hướng dẫn, quy định và quyết định cụ thể để hướng dẫn đường đi nước bước trong doanh nghiệp.

Bước 5: Đánh giá kết quả và điều chỉnh

Trong bước này, cần xác định xem chiến lược có phù hợp với các tiêu chí và mục tiêu ban đầu mà doanh nghiệp đã đề ra hay không. Điều này giúp đánh giá tiến độ và hiệu quả của chiến lược, đồng thời đảm bảo rằng chiến lược được thực hiện theo hướng mà công ty mong muốn. Qua đó, lãnh đạo có thể có những điều chỉnh phù hợp trong tương lai.

Phân biệt chiến lược và chiến thuật

Khi mọi người nghĩ về chiến lược, họ thường liên kết nó với chiến thuật. Xét cho cùng, cả hai đều là những khái niệm được xây dựng xung quanh việc lập kế hoạch hành động để tạo ra kết quả mong muốn nhất có thể cho doanh nghiệp. Có một số khác biệt cơ bản giữa hai khái niệm. Điều quan trọng nhất của những khác biệt này là dưới đây:

Cả chiến lược và chiến thuật đều quan trọng trong quản lý và lãnh đạo, chúng thường được sử dụng cùng nhau để đạt được kết quả tốt nhất trong các hoạt động kinh doanh hoặc quân sự.

Khi có ý tưởng về các bước cần hoàn thành trong một khung thời gian cụ thể, doanh nghiệp nên bắt tay vào triển khai chiến lược. Hãy chuẩn bị để điều chỉnh chiến lược, bởi không phải điều gì cũng diễn ra đúng như những tính toán ban đầu. Một chiến lược vững chắc là một bước đi đúng hướng tới mục tiêu của doanh nghiệp, nó có thể lâu nhưng nó là chìa khóa dẫn đến thành công lâu dài.

>>Đọc thêm các chủ đề về chiến lược:

• Chiến lược cấp công ty
• Chiến lược toàn cầu
• Chiến lược cạnh tranh
• Chiến lược thâm nhập thị trường
• Chiến lược khác biệt hóa
• Chiến lược xúc tiến
• Chiến lược bán hàng
• Chiến lược giá
• Chiến lược Nhân sự